Rat Hour

Op 11 april 2020 worden er op verschillende plaatsen in Nederland en het Verenigd Koninkrijk 5G-zendmasten in brand gestoken. Zo wordt in de media gerapporteerd. Aanvankelijk denkt men dat het om vandalen gaat, maar al blijkt er meer aan de hand te zijn. Een selecte groep mensen denkt namelijk dat het nieuwe 5G-datanetwerk de oorzaak is van covid-19. Deze activisten verspreiden allerhande complottheorieën op sociale media en steken bij wijze van protest de zendmasten in brand.
Het nieuwsprogramma Terzake spreekt met enkele experten die de complottheorie op basis van wetenschappelijke feiten eenvoudig naar de prullenbak verwijzen. Zij stellen dat er hoegenaamd geen wetenschappelijke verklaring voor de verspreide onzin bestaat. Onwetendheid over de nieuwe technologie ligt volgens deskundigen aan de basis van scepsis tegenover 5G. “Dat het nieuwe netwerk wordt uitgerold, komt heel veel in de media. Mensen weten niet wat 5G precies is en dat maakt hen bang”, zegt een specialist.

Fascinatie voor de rol van technologie in ons dagelijkse leven

Tijdens mijn atelierbezoek haalt Ruben Mols deze anekdote aan terwijl hij mij vertelt over zijn fascinatie voor de rol die technologie speelt in ons dagelijkse leven. Hij heeft een soort haat-liefde verhouding ontwikkeld voor de gevaren en mogelijkheden die deze technologische verwevenheid met zich meebrengt.
Het is volgens Ruben begrijpelijk dat de mens bang is van nieuwe technologie omdat een groot deel onzichtbaar is en we de processen en structuren achter hoogtechno-logische apparatuur niet meer begrijpen. Mols probeert via zijn sculpturen toegang te krijgen tot die complexe wereld. Hij hoopt op deze manier een beeldend aankno-pingspunt aan te reiken. Zo wil hij de soms dubieuze verhouding tussen mens en machine bespreekbaar maken.

Mogelijke houdingen tegenover technologie

In de tentoonstelling Nurture – Nurture zien we een spectrum van mogelijke houdin-gen tegenover technologie. Speciaal voor deze tentoonstelling maakt de kunstenaar het werk “Rat Hour”. Het is een langgerekte constructie die horizontaal wordt opgehangen aan de muur. De – op het eerste zicht – plastieken componenten zijn onderling met elkaar verbonden door buizen die met grijsgroene clips op de wand zijn bevestigd.
De meeste onderdelen hebben een onopvallende kleur die mij onmiddellijk doet denken aan een technisch apparaat. Op een onbewaakt moment zou je er zo voorbij kunnen lopen en het zou je doen denken dat het een installatie is die op een ongewone positie in de ruimte is geplaatst. Aan de rechtse zijde herken ik een vertrouwd, grijskleurig element met een rond en rechthoekig rooster. De installatiehoogte nodigt je uit om iets in te spreken en doet je hopen op een antwoord. Dient de zwarte schakelaar om het apparaat in werking te doen treden? Schijn bedriegt. Als ik goed observeer, verraden speelse beeldelementen dat dit een kunstwerk is. Een kunstwerk dat geen functie heeft en is gemaakt om je te doen reflecteren.

Chaotische verstrengeling

Het visueel misleidende object van kastjes en buizen bevat aan de linkse zijde een beigekleurige, platte plaat met een afgesneden hoek en een cirkelvormige uitsparing. Binnenin de cirkel valt mijn oog op ... een muis. Dit kleine detail verwijst deels naar de titel van het werk. Om een associatief spel toe te laten in zijn kunstwerk, wil Ruben aanvankelijk zijn sculptuur Rat King noemen. Hiermee verwijst hij naar de benaming Rattenkoning. De naam die in de volkskunde wordt gegeven aan het fenomeen van een kluwen van gedroogde, zwarte ratten. De staarten van de ratten raken op een onverklaarbare manier zo met elkaar verstrengeld dat ze geen kant meer uitkunnen en uiteindelijk verhongeren.
Hiermee verwijst de kunstenaar naar de chaotische verstrengeling van individuen met sociale media en het niet meer kunnen ontsnappen aan de allesoverheersende netwerken. Op Instagram wordt de belangrijkheid van een individu of een bedrijf gemeten aan de hand van het aantal volgers. De likes zijn een maatstaf van appreciatie geworden. Dit systeem van volgen en gevolgd worden, zorgt voor een verslavend effect dat iedereen in de ban houdt.

Een schijnbaar dubbele contactdoos in het midden van de installatie is verbonden met een klein contactdoosje aan de linkse zijde. Hierop staat een teken dat ik niet meteen kan thuisbrengen. Ruben vertelt me dat het symbool is opgetekend in de tabel van de Alchemie. Alchemie is een combinatie van magie en oude, geheime scheikunde. Het staat voor uur (hour) en verklaart meteen het tweede deel van de titel van het kunstwerk Rat Hour. Omdat voor de meeste mensen de werking van technologie niet meer begrijpelijk is, neemt het volgens de kunstenaar dezelfde plaats in als magie destijds. Vergelijkend met de heksen die ten tijde van de magie op de brandstapel terechtkwamen, krijgen 5G-zendmasten vandaag hetzelfde lot toebedeeld.

Nieuwe stap

Het kunstwerk Rat Hour is voor Ruben Mols een nieuwe stap in zijn oeuvre. Hij heeft in zijn vorige werken – zoals bv. Into-spec-tech I, II en II – de relatie onderzocht tussen constructie en beeld. In de onderzoeksfase van deze telefoon/tablet sculpturen heeft hij de binnenzijde van apparaten onderzocht door ze letterlijk open te breken en te demonteren. De micro-elektronische onderdelen, die huizen binnenin de ons zo vertrouwde tools, vormen zo op een directe manier de basis voor de vormentaal van deze serie.

Voor het creëren van Rat Hour is hij anders tewerk gegaan. De kunstenaar gebruikt een digitaal tekenprogramma om op een intuïtieve manier zijn eigen constructieonderdelen te maken. Hij speelt met de rationele beeldtaal van technologische apparatuur en ontwerpt als een industrieel ontwerper zijn eigen legoblokken. Het ontwikkelen van modules is voor Ruben een belangrijke sprong in zijn oeuvre. Zijn doel is het creëren van een eigen, gelijkvormige beeldtaal die hij kan gebruiken voor zijn toekomstige werken.
Na de tekenfase met de computer worden de tekeningen van alle onderdelen met een lasercutter uit hout gesneden. Nadien worden ze door Ruben met grote nauwkeurigheid handmatig gelijmd, geschuurd en gelakt. Met zijn technologische technieken bootst de kunstenaar een industriële standaard na. Mols eigent zich enerzijds het proces van automatisering en robotisering toe, maar door anderzijds vanuit de ambacht van één persoon te vertrekken, krijgt het eindproduct – met zijn speelse beeldvormen – een zachtaardig en menselijk karakter.

Nicole Boden
oktober 2020, Knokke