Het ei (2020)
85 x100 cm
Pigment en olieverf op linnen

Enkele maanden geleden begint het volgens Nancy de Graaf met links onderaan op een linnen doek , twee aardappelachtige vormen te tekenen in een transparante Sienna-kleurige olieverf. Omdat ze – na de werken Een Beer en een Schans en Die met het Water en de Berg te hebben gemaakt – de smaak van het tekenen in een schilderij te pakken heeft gekregen, tekent ze vervolgens met Siberisch krijt een deel van een interieur op het doek. Nancy maakt een kader met daarin een plant en een tafel waarop een mok met gezicht staat te pronken. Dit tafereel heeft ze bij iemand thuis gezien en gefotografeerd. In haar interieur verschijnt vervolgens op de achtergrond een staande figuur.

In dit recente kunstwerk is er echter niets meer te bespeuren van een menselijke figuur. Ook de mok met het getekend gezicht is verdwenen. Dit komt omdat ze aanvankelijk een voorstelling wil schilderen zoals in haar vroegere, meer figuratieve periode. Toen heeft ze veelal grote theatrale werken gemaakt waar delen van de mensfiguur te zien zijn. De laatste tijd legt ze zichzelf op om te onderzoeken hoe het is, om op heel kleine formaten, een monumentaal beeld neer te zetten. Voor het werk het Ei daarentegen daagt ze zichzelf uit door te kiezen voor een tussenformaat van 85 x 100 cm. Dit vindt ze best een lastige afmeting omdat het te klein is voor een voorstelling – zoals je kan zien in Poppenkast – en te groot is voor het monumentale zoals haar Studie 1 en 2 naar het Ei. Niettegenstaande ze de beeldelementen; mensfiguur en mok heeft opgelost in de ondergrond, blijven ze een belangrijke rol spelen in het werk. De kunstenaar ziet het als een fundering, als een extra laag dat deel uitmaakt van het geheel.

Haar favoriete werkmethode “de estafette van vormen”, zoals zij het noemt, is gretig toegepast in dit schilderij. De kunstenaar heeft de bijzondere gave om een karaktereigenschap vast te hechten aan bepaalde vormen en voorwerpen. Zo associeert Nancy de aardappelachtige vorm met een bepaalde toon of klank. Tijdens de onderzoeksfase die voorafgaat aan het schilderen, maakt de Graaf een sjabloon van een vorm waarop ze op dat moment – zoals ze het zo mooi formuleert – verliefd is. Met het sjabloon kan ze op een snelle manier dezelfde vorm in een werk of andere werken terug laten komen. Door deze methode toe te passen, speelt ze met ritme en tracht ze te onderzoeken of de eigenschap van de vorm verandert door de manier waarop ze het schildert. Hierdoor ontstaat een serie van werken die met elkaar verbonden zijn maar toch elk een eigen sfeer uitademen. De vormenestafette creëert als het ware een rode draad door een reeks werken.

In het Ei valt het ritmische gebruik van de aardappelachtige vorm meteen op. Deze ovalen zijn – als in een stoelendans – op en over elkaar heen geplaatst. Nancy bouwt het schilderij op door platte kleurvlakken afwisselend dekkend of transparant te schilderen in een harmonieus kleurenpalet. De Graaf experimenteert graag met verschillende soorten verfverdunningen en zaait hiermee opzettelijk verwarring omtrent de voor- en achtergrond. Van achter de aardappelvormen laat de kunstenaar een soort van tentakels tevoorschijn komen – geïnspireerd op zeesterren die ze heeft gezien op een Youtube film – waardoor deze organische vormen lijken op zwemmende zeedieren. Nancy doorbreekt de cirkel van ovalen omheen de plant, door bootachtige beeldelementen toe te voegen aan haar schilderij.

Hoekig, heel simplistisch en in een andere richting dan de ovale gedaanten, worden de bootvormen door de kunstenaar geïntegreerd op het doek. Hiermee past ze wederom haar vormenestafette toe. Drie boten – met acrylverfstift getekend – komen in vorm en beeldtaal tegenover de zacht geschilderde aardappelachtige elementen te staan. De kunstenaar geeft deze subtiel getekende beeldelementen meer aanwezigheid door de ruimte om de boten heen een fel citroengele kleur te geven. Hiermee wordt een mooi contrast gecreëerd tegenover het zacht paarse vlak rechts onderaan en krijgt het schilderij onderaan meer gewicht.

Ook schildert Nancy de Graaf een groot deel van de achtergrond bruin. Ze spiegelt dit bruine vlak diagonaal tegenover het gele. Hierdoor ontstaat een omhoogleidend effect van linksonder naar rechtsboven dat het raadselachtige en bevreemdende in het werk versterkt. De kunstenaar heeft bewust de hoeken van het schilderij onbeschilderd gelaten. In haar teken- en schilderkunst onderzoekt Nancy hoe het beeld zich binnen de vier zijden van een kader kan afspelen zonder dat het voorgestelde wordt afgesneden in de hoeken. Het Ei bezit een geraffineerde compositie waarin kleur en vorm elkaar versterken en in balans houden. Door de bijzondere kadrering en door de inhoudelijke beeldelementen op een ritmische manier te ordenen, stuurt de kunstenaar de blik van de toeschouwer.

De gebruikte vormen in combinatie met de titel vergroten de raadselachtigheid van dit werk. Het is ondertussen het handelsmerk van de Graaf geworden om haar kunstwerken titels te geven – die naar eigen zeggen – nergens op slaan. Ze wil hiermee de toeschouwer op het verkeerde been zetten en hen aansporen om zelf te bepalen wat men in haar werken wel of niet ziet. Nancy is gefascineerd door de voorspelbaarheid van mensen. “Op welke manier kijkt men naar mijn werk als ik een suggestie geef in de titel?”, vraagt ze zichzelf af.

Voor Nancy de Graaf is het creëren gelijk aan haar bestaan waardoor haar hele oeuvre is verweven met haar volledige zelf. Nancy ervaart de wereld om zich heen heel intens en verbaast zich constant over de complexheid van de samenleving. Tekenen en schilderen zijn voor haar de uitgesproken media om afstand te nemen van de tegenstrijdigheden in de wereld. Ze verkiest het platte vlak om te verwoorden wat ze niet zeggen kan. De stortvloed aan impulsen en indrukken waaraan ze dagelijks wordt blootgesteld, vertaalt ze in haar werk door verschillende lagen boven elkaar heen te plaatsen. Nancy heeft eveneens een scherp oog voor details en loopt over van de associaties die ze heeft met bepaalde vormen en voorwerpen. Deze inhoudelijke beelden tekent ze op in kleine notitieboekjes die ze altijd bij zich heeft. Deze boekjes zijn voor de kunstenaar een middel om te kanaliseren en dienen als bron van inspiratie. Tijdens het creatieproces is ze constant bezig met het verstoren van de balans in haar werk om het vervolgens weer te kunnen herstellen. Zo bouwt ze laag na laag haar werk in het platte vlak op tot het evenwicht is bereikt. Op dat moment is haar werk af en is de rust in haar hoofd weergekeerd.

Nicole Boden Knokke,
05 juli 2020